Artroza e gjurit – shkaqet, fazat, llojet dhe modalitetet e trajtimit

Gonartroza, e quajtur edhe osteoartriti i gjurit, është një gjendje degjenerative e strukturave të kyçeve. Kjo manifestohet me dhimbje dhe kufizim të lëvizshmërisë, simptoma që ulin cilësinë e jetës dhe mund të ndikojnë edhe në ecjen apo ngjitjen e shkallëve.
E patrajtuar, evolucioni i gonartrozës është progresiv, me dhimbje në rritje, kufizim të lëvizjeve të kyçeve dhe deformim, deri në paaftësi

Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
tel. +38344727068

Artroza e gjurit është një sëmundje degjenerative me progresion të ngadaltë, kryesisht jo inflamatore e nyjës së gjurit. Artroza e gjurit ndodh kur kërci që vepron si tampon midis kockave prishet, duke çuar në dhimbje në strukturat e kyçeve. Dhimbja zakonisht ndihet kur përkulni gjurin, kur ngjiteni shkallëve dhe gjithashtu pas periudhave të gjata qëndrimi ulur ose shtrirë. Dhimbja në mëngjes është një ankesë e zakonshme në fazat e hershme të artrozës së kyçit të gjurit. Nyjet ndjehen të ngurtësuara. Dhimbja zakonisht zvogëlohet pasi nyja të jetë në gjendje të ngrohet. Një kyç i konsumuar mund të bëhet lehtësisht i përflakur. Prandaj, osteoartriti që fillimisht ishte jo-inflamator kalon në osteoartrit të ekzacerbuara me faza inflamatore. Qëllimi është që fazat inflamatore të mbahen sa më të shkurtra duke përdorur medikamente.

Tre kocka bashkohen në formimin e nyjes së gjurit:

• Kocka e kofshës (femuri)
• Kapaku i gjurit (patela)
• Kocka e nëngjurit (tibia)

Konsumimi i kyçeve ndodh gjithmonë midis sipërfaqeve të kockave që fërkohen, secila prej të cilave është e mbuluar me një shtresë të lëmuar kërci. Kocka e kofshës (femuri) lidhet me kockën e nëngjurit (tibia) e cila përbëhet nga dy pjesë e kyçit: pjesa e brendshme (mediale) dhe e jashtme (laterale). Kjo është arsyeja pse mjekët flasin për ndarje të ndryshme të gjurit!?

• Artroza mediale e gjurit: Nëse pjesa e brendshme e nyjës së gjurit është prekur nga konsumimi, ky është osteoartriti medial.
• Artroza laterale e gjurit: Nëse osteoartriti i gjurit ndodhet në zonën e jashtme të gjurit, ky është osteoartriti anësor.

Artroza është sëmundja më e zakonshme e kyçeve tek të rriturit në mbarë botën. Në Gjermani, artroza e gjurit është më artroza më e zakonshme, e ndjekur nga osteoartriti i kyçit të kofshës. Mosha është një faktor i fortë rreziku në zhvillimin e osteoartritit. Më shumë se gjysma e grave dhe një e treta e burrave të moshës 60 vjeç e lartë janë të prekura – dhe këto shifra janë në rritje.

Shkaqet e artrozës së gjurit

Shpesh nuk ka një shkak të qartë ose konkret për artrozën e nyjës së gjurit: Në shumicën e rasteve, është “artroza parësore” – e shkaktuar nga degradimi i kërcit të lidhur me moshën. Për më tepër, keqinstruksionet kongjenitale (genu valgum dhe genu vara) dhe disa sëmundje ose lëndime mund të rezultojnë në konsumim dhe artrozën e nyjës. Këto quhen ” artroza sekondare”.

Simptomat dhe shenjat e osteoartritit të gjurit

Shenjat tipike të artrozës në nyjen e gjurit janë:

• Dhimbje gjuri kur ngjitni shkallët dhe kur ecni në tokë të pabarabartë.
• Dhimbja është veçanërisht më e shprehur kur filloni të lëvizë pas periudhave të gjata pushimi dhe më pas zvogëlohet ngadalë dhe përsëritet pas periudhave të gjata stresi.
• Simptomat rriten pas mbajtjes së ngarkesave të rënda.
• Në rrjedhë, mund të ketë një ënjtje të dukshme.
• Në fazat e avancuara, zhurmat kërcitëse dhe kërcitjet mund të dëgjohen kur gjuri lëvizet.
• Lidhja është veçanërisht e ndjeshme në kushtet e motit të lagësht dhe të ftohtë.

Sa më e avancuar të jetë artroza, aq më të theksuara janë simptomat:

– Dhimbja bëhet më e shpeshtë dhe shpesh shfaqet edhe në pushim.
– Lëvizshmëria e gjurit vazhdon të zvogëlohet.

Fazat e osteoartritit: shkallët e konsumimit të kyçeve

Ekzistojnë katër shkallë të ashpërsisë për osteoartritin, në varësi të shkallës së konsumimit të nyjës së gjurit: Artroza e shkallës I-rë, Artroza e shkallës II-të, Artroza e shkallës III-të, Artroza e shkallës IV-të.

Faktorët e rrezikut për artrozë

• Aksidentet gjatë sportit dhe në kohën tuaj të lirë
• Lëndimet e gjurit, veçanërisht të meniskut dhe ligamenteve, mund të shkaktojnë që veshja natyrale të fillojë më herët ose të përshpejtojë procesin e degjenerimit. Këputja e ligamentit të kryqëzuar anterior (ACL) është një nga dëmtimet më të zakonshme të gjurit. Pasojë e këtij dëmtimi është shpesh paqëndrueshmëria e nyjës së gjurit, e cila në afat të gjatë mund të çojë në rritjen e konsumimit të kërcit (degjenerim kërcor) – dhe rrjedhimisht në zhvillimin e artrozës.
• Mungesa e ushtrimeve
• Predispozita gjenetike
• Të qenit mbipeshë
• Mbingarkesa në punë
• Shenjat e konsumimit mund të jenë më të theksuara në profesionet shumë fizike, si p.sh., tjegullat ose punëtorët e ndërtimit.
• Mbingarkesa gjatë stërvitjes
• Çrregullime metabolike

Si mund ta parandaloj osteoartritin?

Mbipesha mund të dëmtojnë kyçet e një personi. Kjo rrit ndjeshëm rrezikun e zhvillimit të osteoartritit. Kjo ndodh sepse: Nyjet e gjurit duhet të përballojnë ngarkesa të mëdha, që do të thotë se ato konsumohen më shpejt. Të qenit mbipeshë fillon me një BMI (indeksi i masës trupore) prej 25. Një BMI mbi 30 është kur dikush klasifikohet si mbipeshë ose obez. Prandaj, njerëzit me osteoartrit shpesh këshillohen të humbin peshë.

Vetë-menaxhimi – si të përmirësoni cilësinë e jetës tuaj

Me vetë-menaxhimin, pacientët me osteoartrit mund të bëjnë shumë për të reduktuar dhimbjen dhe për të përmirësuar rezultatet e trajtimit: Jini aktiv në trajtimin e sëmundjes. Për shembull, hani një dietë të shëndetshme, humbni peshë në mënyrë të qëndrueshme dhe bëni aktivitet fizik të rregullt.

Të ushqyerit për osteoartritin

Ushqimi luan një rol të rëndësishëm në zhvillimin e artrozës. Ndryshimet ushqyese nuk mund të kurojnë atrozën, por mund të kenë efekte të dobishme. Kjo është arsyeja pse fokusi shkencor është në lidhjen midis artrozës dhe ushqyerjes.

Kushtojini vëmendje dietës dhe peshës suaj: Studim mbi peshën dhe osteoartritin

Një studim australian ekzaminoi lidhjen midis mbipeshës dhe zhvillimit të osteoartritit të gjurit. Pacientët me peshë të shëndetshme zhvillonin osteoartrit vetëm në moshë më të shtyrë. Pacientët e rinj, të shëndetshëm, por mbipeshë panë një zvogëlim të kërcit në një moshë më të re.

Sporti dhe ushtrimet me osteoartritin

Çfarë ndihmon vërtet? A ju ndihmon stërvitja apo është më mirë të pushoni? Një gjë është e sigurt: sporti dhe ushtrimet janë të paçmueshme si për ata tashmë me gonartrozë ashtu edhe për ata që kërkojnë ta parandalojnë atë! Kur kanë dhimbje, njerëzit shpesh preferojnë të pushojnë dhe të përpiqen të lëvizin sa më pak gjurin. Kjo është pikërisht gjëja e gabuar për të bërë. Mungesa e stërvitjes është një nga faktorët kryesorë të rrezikut për artrozën.Trajnimi i synuar i nyjeve artrotike forcon muskujt dhe përmirëson koordinimin. Lëvizja prodhon më shumë lëng sinovial, gjë që çon në më pak gërryerje.

Cilat sporte janë të përshtatshme për ata me osteoartrit?

– Sporte të dobishme me lëvizje të lehta si: noti, gjimnastika ujore, çiklizmi, golfi, skijimi, ecja.
– Sporte të papërshtatshme “kontakti”: futbolli, alpinizmi, tenisi, volejbolli.

Gjeni aktivitetin sportiv që ju pëlqen më shumë. Shmangni tendosjen e lidhur me sportin. Nëse nuk jeni të sigurt nëse mund të bëni një sport specifik, pyesni mjekun tuaj për këshilla.

Masat terapeutike – çfarë ndihmon te osteoartriti?

Megjithëse osteoatriti është i pashërueshëm, opsione të shumta trajtimi mund të lehtësojnë dhimbjen dhe ta bëjnë jetën e përditshme më të lehtë.

Terapia konservative

Terapia jo-farmakologjike

• Pajisjet ortoprotetike (të tilla si shtrojë, mbështetëse, orteza)
• Fizioterapi ose ushtrime
• Terapi fizike (p.sh. terapi me fushë magnetike, ultratinguj, stimulim elektrik, valë goditëse)
• Terapia profesionale
• Naturopatia (p.sh. akupunkturë, gjimnastikë në ujë)

Terapia farmakologjike

Cilën terapi duhet të zgjidhni?

Dhimbja dhe kufizimi i lëvizshmërisë në zonën e gjurit janë një arsye e mirë për t’u konsultuar me një mjek të specializuar në sëmundjet e sistemit lokomotor-mjek reumatolog. Për të diagnostikuar gonartrozën, mjeku do të kryejë një ekzaminim të plotë klinik dhe do të rekomandojë hulumtime diagnostike.

Radiografia e gjurit (e kryer në ortostatizëm) është e dobishme për identifikimin e shkallës së zhvillimit të gonartrozës.
Kur osteoartriti prek të dy gjunjët, diagnoza quhet gonartrozë bilaterale.
Pas diagnozës, mjeku do të përshkruaj trajtimin e duhur të gonartrozës, përveç rekomandimeve në lidhje me mbajtjen e peshës trupore brenda kufijve normalë të moshës dhe gjinisë së pacientit.

1. Terapia me ozon

Terapia e përzierjes oksigjen-ozon është një metodë e trajtimit jo-mjekësor të gonartrozës që ka një gamë të gjerë efektesh terapeutike. Në përqendrime terapeutike, ozoni ka efekte imunomoduluese, anti-inflamatore dhe analgjezike.

Terapia përmirëson qarkullimin e gjakut në enët e vogla (kapilarët) dhe furnizon qelizat me oksigjen. Nëpërmjet efekteve të saj, ozonoterapia sjell përfitime të rëndësishme në shumë kushte, duke përfshirë gjendjet reumatologjike si gonartroza. Format e trajtimit të gonartrozës duke përdorur terapi oksigjen-ozon: infiltrim nënlëkuror periartikular, intramuskular, intraartikular ose autohemoterapi.

Ozonoterapia praktikohet vetëm nga mjekë të trajnuar posaçërisht në terapinë me ozon. Ozonoterapia është një metodë trajtimi shumë e sigurt, aplikohet lehtë dhe efektet pozitive shfaqen shumë shpejt.

2. Programi i personalizuar i terapisë fizike

Fizioterapia mund të kryhet vetëm gjatë periudhës së remisonit, kur nuk ka inflamacion të kyçit.

Programi i ushtrimeve është një domosdoshmëri në trajtimin e gonartrozës. Ndihmon në rivendosjen e funksionit të kyçeve dhe parandalimin e komplikimeve. Ushtrimet duhet të kryhen në mënyrë korrekte, për këtë arsye ato duhet të mbikëqyren nga specialistë të kualifikuar – fizioterapistë.

Një grup ushtrimesh i zgjedhur në mënyrë korrekte ndihmon në:

1. Eliminimi i stazës venoze dhe reduktimi i inflamacionit
2. Rritje e drenimit limfatik
3. Ngadalësimi i përparimit të sëmundjes,
4. Ruajtja e funksionit të nyjës
5. Tonifikimi i muskujve
6. Parandalimi i komplikimeve
7. Përmirësimin e koordinimit dhe ekuilibrit.
8. Mbështetur në kontrollin e peshës, duke reduktuar kështu stresin mekanik në nyje

3. Trajtimi i gonartrozës duke përdorur mjekësi rigjeneruese

Këto trajtime jo invazive lejojnë shtyrjen e ndërhyrjeve kirurgjikale.

Terapia PRP (plazma e pasuruar me trombocitet) është një procedurë moderne që përdor trombocitet nga gjaku, të marra me centrifugim. Vetitë rigjeneruese të trombociteve janë për shkak të përmbajtjes së pasur të faktorëve të rritjes. Procedura nuk është e dhimbshme, pacienti mund të mobilizohet menjëherë, pa pasur nevojë të lëvizë me mjete ndihmëse (paterica, kornizë).

4. Infiltrimet intra-artikulare me kortikosteroide

Në fazën inflamatore, kur gonartroza është e dekompensuar dhe dhimbja është intensive, rekomandohet infiltrimi intraartikular me kortikosteroide. Ato janë të sigurta, efektive dhe ofrojnë një lehtësim të shpejtë të simptomave të dhimbshme, duke përmirësuar funksionin e kyçit.

5. Viskosuplementimi (infiltrim intra-artikular me acid hialuronik)

Kjo terapi indikohet në të gjitha fazat e artrozës, ku acidi hialuronik është pjesë e lëngut të shëndetshëm sinovial me një rol kondroprotektiv. Përfitimet e këtyre infiltrimeve mbahen nga 6 muaj deri në 1 vit, në varësi të peshës molekulare të acidit hialuronik të injektuar.

6. Trajtim me injeksion me kolagjen

Produktet e kolagjenit të injektueshëm intra-artikular përmirësojnë simptomatologjinë dhe lëvizshmërinë. Substancat nga të cilat janë krijuar janë biokompatibile dhe produktet janë shumë të sigurta.

Kur trajtimi konservativ dështon, do të merret parasysh trajtimi kirurgjik. Qëllimi i operacionit është rivendosja e funksionit të gjurit dhe eliminimi i dhimbjes. Nëpërmjet kësaj ndërhyrjeje kirurgjikale, sipërfaqet artikulare të prekura të femurit dhe tibisë zëvendësohen me një protezë totale ose të pjesshme (artroplastikë). Mjeku ortoped zgjedh llojin e protezës së përshtatshme për ju dhe ju jep të gjitha detajet e nevojshme për të kuptuar procedurën së cilës do t’i nënshtroheni.

Kur duhet të shkoni te një specialist?

Është e rëndësishme të shihni një mjek reumatolog nëse keni simptoma ose shenja të gonartrozës, të tilla si:

• Dhimbje e zgjatur dhe intensive që rritet me lëvizjen
• Kufizimi i lëvizjes
• Deformim i dukshëm i gjurit
• Ndryshimi i volumit të kyçit

Nëse keni ndonjë nga simptomat e mësipërme, ju rekomandojmë të kontaktoni një mjek specialist. Pa trajtim adekuat të gonartrozës, lëvizshmëria preket dhe dhimbja bëhet e përhershme. /Telegrafi/