Gripi dhe ftohja e zakonshme

Gripi ёshtё gjendje akute infektive e sistemit respirator e cila shkaktohet nga virusi A, B dhe C. Përhapet lehtë dhe lajmërohet nё epidemi tё mёdha ose tё vogla nё sezonёn e dimrit. Ftohja e zakonshme ёshtё inflamacion akut kataral i mukozёs sё hundёs e cila herё herё e pёrfshin edhe fytin e cila nё shumicёn e e rasteve shkaktohet nga virusёt

Dr. sci. Izet Sadiku
Infektolog
tel. 044 124 029

Gripi ka ngjashmëri tё mёdha me ftohjen e zakonshme. Kёto janё gjendje të cilat japin simptoma lokale nga hunda, fyti dhe veshi, si edhe simptoma të përgjithshme, temperaturë dhe ethe. Ftohja e zakonshme dhe gripi mund të paraqiten në disa forma, duke filluar nga ato më lehtat deri te format e rënda.

Te ftohja e zakonshme, simptomat e para paraqiten në fyt dhe mbesin si simptoma kryesore. Ndërsa te gripi dominojnë: ethet, dhimbja e trupit, mundimi në stomak, plogështia, si edhe simptomat tjera të përgjithshme.

Shkaktarët dhe simptomat e ftohjes

Ftohja e zakonshme ёshtё njёra nga sёmundjet mё tё shpeshta tё njeriut e pёrhapur nё tёrё botёn dhe zakonisht i prek tё gjitha moshat.

Shkaktarёt e ftohjes sё zakonshme janё llojet e ndryshme tё viruseve respiratore. Mё tё shpeshtёt janё rinivirusёt, koronavirusёt, virusi i parainfulencёs, etj.

Ftohja e zakonshme transmetohet me anë të teshtitjes apo kollitjes, me kontakt direkt, me inokulim tё shkaktarit nё konjuktiv dhe mukozёn e hundёs.

Sёmundja paraqitet gjatё tёrё vitit me njё shpeshtёsi mё tё madhe gjatё dimrit pёr shkak tё rezistencёs mё tё vogёl tё mukozёs sё organeve tё frymarrjes dhe qёndrimit mё tё madh tё njerёzve nё hapësira tё ngushta dhe afёr njёri-tjetёrit pёr shkak tё motit tё ftohtë.

Inkubacioni te ftohja e zakonshme ёshtё i shkurtë dhe zgjat 1-3 ditё, pas tё cilit fillojnё simptomat e sёmundjes qё janё shumё tё lehta.

Te ftohja e zakonshme dominojnë simptomat në fyt:

– fillon rrjedhja e sekretit nga hunda, duke çuar në shkuarjen e hundëve dhe pastaj tharjen e sekretit në hundë
– fyti prodhon sekret, me ç’rast pengon frymëmarrjen
– ënjtje e mukozës së hundës dhe fytit
– teshtitja dhe kollitja janë simptoma të rëndësishme të ftohjes së zakonshme, të cilat ndodhin si pasojë e sekretit dhe ënjtjes

Simptomat e përgjithshme të ftohja e zakonshme mungojnë, por rrallë mund tё paraqiten:

– lodhje,
– kokëdhimbje ,
– mialgji (dhembje muskujve)

Shkaktarët, simptomat dhe komplikimet e gripit

Gripi shkaktohet nga viruset e influencës A,B dhe C. Transmetimi i sëmundjes bëhet me anë të spërklave të cilat mund të barten me ajër. Simptomat fillojë nga një deri në dy ditë pasi virusi futet në organizëm.

Gripi zakonisht ka fillim tё shpejt me temperaturë tё lartё deri nё 40, mungesë e përgjithshme e vullnetit që zgjat disa orë, nganjëherë edhe disa ditë. Pastaj simptomat fillojnë të përkeqësohen duke shkaktuar jokomoditet të përgjithshëm.

Te gripi janë shumë më të fuqishme simptomat e përgjithshme dhe paraqiten nё fillim tё sёmundjes: 

• zakonisht ka temperaturë të lartë, e cila konsiderohet si simptoma kryesore, e cila e dallon gripin nga ftohja e zakonshme dhe zgjat 3-6 ditё,
• pavarësisht temperaturës, disa pjesë të trupit janë të ftohta
• paraqitet mundimi në stomak, zakonisht edhe vjellje, sidomos te fëmijët dhe të rinjtë,
• zakonisht ekziston ndjenja e lodhjes dhe dobësimit,
• kokëdhimbja është e pranishme,
• dezorientim,
• dhimbje në stomak dhe çrregullime të tretjes,
• dhimbje në të gjithë trupin, sidomos në muskuj dhe nyje,
• dhimbje dhe shtangim të lehtë në qafë,
• sytë mund të skuqen (konjuktivit) dhe irritohen,
• po ashtu edhe lëkura mund të skuqet

Simptomat e fytit janë të ngjashme, ose më të lehta sesa te ftohja e zakonshme:

• dhimbja në fyt është zakonisht simptoma e parë,
• pastaj fillon rrjedhja e sekretit nga hunda,
• edhe fyti prodhon sekret,
• paraqitet ënjtje e mukozës së hundës dhe fytit,
• teshtitja dhe kollitja janë simptoma të rëndësishme po ashtu.

Si të dallojmë që dikush ka ftohje të zakonshme apo simptoma të gripit

Kur një person, ose sidomos një fëmijë, sëmuret nga ftohja e zakonshme ose ka simptoma të ngjashme me gripin, është me rëndësi të matet temperatura, të shikohet prania e sekretit në hundë ose fyt, teshtitja ose kollitja, të shikohet shtangimi i qafës dhe të kontrollohet i gjithë trupi për të gjetur ndonjë njollë të kuqe.

Këto kontrollime duhet të bëhen disa herë brenda 24 orësh me qëllim që të dallohet nëse një sëmundje është thjeshtë një ftohje apo një grip, me qëllim tё dallimit me ekzistimin një sëmundjeje më të rëndë, siç është meningjiti.

Komplikimet e gripit

Infeksioni me virusin e gripit shoqërohet me keqësimin e gjendjes klinike te pacientët të cilët kanë një sëmundje paraprake kronike, siç janë pamjaftueshmëria e zemrës, diabeti, sëmundjet koronare të zemrës, astma dhe sëmundjet kronike obstruktive të mushkërive.

Bazuar në të dhënat për gripin pandemik, individë të caktuar janë në rrezik të lartë nga komplikimet e gripit. Në këtë grup bëjnë pjesë pacientët të cilëve u rekomandohet vaksina e gripit: pacientët e të gjitha moshave që vuajnë nga sëmundjet kronike respiratore përfshirë astmën, sëmundjet kronike të zemrës, sëmundjet kronike të mëlçisë, imunosupresioni, dhe diabeti melit, si dhe personat e moshave 65 vjeçare dhe më shumë.

Pneumonia

Incidenca e pneumonisë (e definuar si kombinim i simptomave respiratore dhe shenjave, të mbështetur nga ndryshimet radiografike të mushkërive që përputhen me infeksionin) si pasojë e infeksionit me virusin e gripit ndryshon nga 2% deri 38%, dhe varet nga virusi dhe faktorët e nikoqirit. Në të shumtën e rasteve pneumonia i atakon personat të cilët kanë paraprakisht sëmundje kronike kardiake dhe respiratore.

Pacientët te të cilët lajmërohet pneumonia si komplikim i gripit, mund të shfaqin simptoma dhe shenja të ngjashme me llojet e tjera të pneumonive, të shkaktuara nga viruse apo baktere tjera. Në kontekst të një gripi pandemik, prezenca e një ILI (sëmundje e ngjashme me gripin) dhe e një dispneje të re ose përkeqësimi i dispnesë ekzistuese, shtyn në një ekzaminim të kujdesshëm për praninë e një pneumonie si komplikim. Njihen dy tipe të pneumonisë si pasojë e gripit: Pneumonia primare virusale dhe Pneumonia sekondare bakteriale.

1. Pneumonia primare virale

Pacientët me pneumoni primare virale mbeten pa frymë brenda 48 orëve të para nga paraqitja e etheve dhe temperaturës. Kolla e thatë fillestare bëhet produktive me sputum që mban njolla gjaku. Cianoza, tahipnea, krepitacionet bilaterale, gulçime gjatë ekzaminimit të kafazit të kraharorit, dhe leukocitoza është e zakonshme.

Abnormalitet më i shpeshtë radiografik i kafazit të kraharorit është infiltrimi i dyanshëm intersticial veçanërisht në zonat e mesme, megjithëse njihet mirë edhe shkrirja fokale. Pason keqësimi i shpejtë klinik me pamjaftueshmëri respiratore. Pavarësisht nga mjekimi intenziv te personat e hospitalizuar, mortaliteti është i lartë (40%). Në rastet më të rënda fatale,vdekja ndodh shtatë ditë nga paraqitja në spital.

2. Pneumonia sekondare bakteriale

Pneumonia sekondare bakteriale është katër herë më e shpeshtë sesa pneumonia primare virale. Simptomat dhe shenjat tipike të pneumonisë zhvillohen gjatë fazës së hershme të konvaleshencës (4-5 ditë nga paraqitja e simptomave të para). Te disa raste simptomat e pneumonisë përzihen me simptomat fillestare të gripit. Radiografia e kafazit të krahërorit zakonisht paraqet një strukturë lobare të konsoliduar. Shkalla e mortaliteti lëviz nga 7% deri 24%.

Spektri i patogjenëve të implikuar përfshin S. pneumoniae, S. aureus, H. influenzae dhe streptokoket beta-hemolitike grup A,C dhe G. Pneumonia sekondare stafilokoksike karakterizohet me një incidencë të lartë të formimit të abcesit pulmonar (14%) dhe e ka prognozën më të keqe krahasuar me pneumonitë jo-stafilokoksike (47%).

3. Pneumonitë e përziera baktero-virale

Pneumonitë bakteriale dhe virale shkaktojnë dëmtime të rënda. Në këto raste, radiografia e kafazit të kraharorit mund të tregojë një konsolidim lobar të mbivendosur në infiltratet difuze të dyanshme. Shkalla e mortalitetit te pneumonitë e përziera është e lartë (40%), sikur te pneumonia primare virale.

Komplikimet kardiovaskulare

Te sëmundja e gripit e pakomplikuar janë vërejtur ndryshime të vogla në EKG, siç janë devijimi i ST-segmentit, ndryshime të valës T, dhe çrregullime të ritmit. Këto kanë qenë të pranishme te 81% e pacientëve të hospitalizuar me grip. Shumica e të sëmurëve nuk kanë simptoma kardiake. Miokarditet dhe perikarditet shpesh ndeshen te sëmundjet e ndryshme. Te pacientët e vdekur të cilët nuk kishin pasur shenja të miokarditit sinjifikat, janë raportuar të dhëna për miokardit nekrotizues.

Sistemi nervor qendror

Përfshirja e SNQ te të rriturit është e pazakontë, ndërsa te fëmijët më e shpeshtë. Sindromi kryesor klinik është encefaliti ose encefalopatia, që manifestohet si formë e zvogëlimit të vetëdijes dhe marrje, afërsisht tri ditë (0-7 ditë) pas shfaqjes së simptomave të traktit të sipërm respirator. Manifestime tjera të rralla janë mieliti i tërthortë dhe sindromi Guillain-Barre.

Të tjera

Rrallë ndeshen komplikime të tjera te të rriturit me infeksion të virusit të gripit A, këtu numërohen sindromi shok-toksik i shoqëruar nga infeksioni sekondar me S. aureus, dhe parotiti. Otitis media është më i shpeshtë të fëmijët sesa të rriturit.

Mjekimi

Mjekimi kryesor i Gripit ёshtё mjekimi simptomatik.kjo nёnkutpon qёndrimin nё shtrat, marrjen sa mё tё madhe tё lёngjeve, marrjen e barnave kundёr temperaturёs sё lartё (antipiretik), kundёr dhembjeve (analgjetik), kundёr kollës (antitusik, vitamina.

Pёrdorimi i antibiotikёve propozohet vetёm nё rastet e komplikimeve tё pneumonisë bakteriale.

Mbrojtja dhe parandalimi i gripit

Duke pasur parasysh se gripi ёshtё njё sёmundje e rёndё me pёrmasa tё mёdha me tё cilat ai përhapet, institucionet shёndetёsore duhet tё marrin masat pёr mbrojtjen dhe parandalimin e e tij.

Masa mё e mirё mbrojtёse ёshtё vaksina. Sё pari, te personat qё kanё sёmundje kronike dhe peronat mbi 65 vjet (zemrёs, veshkёve, mushkёrive, diabet) duhet tё vaksionohen.

Vaksionimi zakonisht bёhet nё sezon e vjeshtёs disa javё para paraqitjes sё gripit sezonal.

Pastaj duhet kushtuar rёndёsi parandalimit dhe ndërprerjes sё aktivitetve nё grup si: ndërprerja e mёsimit, aktiviteteve kulturore, sportive me qёllim qё njerëzit tё kenё sa mё pak kontakte nё mes veti sepse kjo do ta pengonte pёrhapjen e gripit nё pёrmasa pandemie pasi dihet se gripi bartet me rrugё respiratore. /Telegrafi/