Nga se ka frikë Edi Rama?

Lupco Popovski/DW

Zyrtarët dhe biznesmenët e korruptuar kanë frikë nga shembja e ndërtimeve pa leje, ndërsa kryeministri Rama ka frikë nga raportimi kritik i mediave dhe nga puna e Prokurorisë së Posaçme (SPAK), e cila arreston edhe politikanë që i kanë qenë besnikë atij.

Publiku maqedonas, me kureshtje të dukshme, madje edhe me njëfarë xhelozie, ndjek lajmet e shpeshta nga Shqipëria ku autoritetet e drejtuara nga kryeministri Edi Rama po shembin qindra ndërtime pa leje. Të gjitha këto bëhen për t’i dëshmuar Bashkimit Evropian se Shqipëria është maksimalisht e përkushtuar për të përshpejtuar rrugën drejt anëtarësimit në BE. Nuk ka rëndësi ku ndodhen këto ndërtime pa leje – qoftë në bukuritë e Alpeve Shqiptare në veri, buzë detit te Durrësi, apo në rrugët e qyteteve të mëdha. Pamjet që qarkullojnë në rrjetet sociale e më pas edhe në mediat tradicionale tregojnë shembjen e tarracave, zaptimin e trotuareve nga restorante apo edhe farmaci, vila pranë bregdetit apo shtëpiza në male. Buldozerët punojnë pareshtur.

Natyrisht, ndërsa publiku maqedonas mbetet i impresionuar, politikanët vendorë – si nga pushteti ashtu edhe nga opozita – heshtin. Askush nuk guxon të thotë se çfarë do të bënte me qindra mijëra ndërtime pa leje në Maqedoni, e aq më pak të shpallë ndonjë plan për t’i eliminuar ato. Këtu gjithçka reduktohet vetëm në legalizime të reja.

Por, sado që Shqipëria të ecë përpara (p.sh., aeroporti i Tiranës më 4 gusht 2025 shënoi ditën më të ngarkuar ndonjëherë duke shërbyer plot 50.892 pasagjerë në 298 fluturime), realiteti nuk është gjithmonë ashtu siç duket nga jashtë. Është e vërtetë që Shqipëria ka hapur thuajse të gjitha kapitujt e negociatave me BE, është kthyer në qendër ballkanike për takime ndërkombëtare (këtë vit u mbajt samiti i Komunitetit Politik Evropian, ndërsa në 2027 pritet të mbahet samiti i NATO-s), dhe kryeministri Rama është shndërruar në të preferuarin e liderëve evropianë. Ai flet për BE më shumë se shumë vende anëtare; gjuha e tij politike është joformale dhe e drejtpërdrejtë. Shqipëria ka shanse reale që deri në vitin 2030 të bëhet anëtare e BE.

Megjithatë, shumë njerëz në Shqipëri kanë frikë nga ajo që po ndodh në vend – nga SPAK-u, nga goditja ndaj ndërtimeve pa leje, nga hetimet ndaj të korruptuarve. Edhe vetë Rama, nga ana tjetër, ka frikë nga liria e mediave dhe bën gjithçka për të mos lejuar që zërat kritikë të barazohen me ata që i japin mbështetje propagandës së tij.

SPAK si “tmerr” për politikanët
Shkrimtarja dhe filozofia e njohur shqiptare, profesore në London School of Economics, Lea Ypi (libri i saj E Lirë: Të rritesh në fund të historisë pati sukses botëror), në librin e saj të ardhshëm kujton se në vitet ’30 njerëzit në Tiranë shpesh debatonin nëse korrupsioni ishte shkaku i mjerimit të Shqipërisë apo pasojë e tij më e natyrshme. Një shekull më vonë, gjërat kanë ndryshuar: për herë të parë në histori, zyra kombëtare kundër korrupsionit po arreston politikanë, funksionarë e trafikantë droge pa frikë dhe paanshmëri.

SPAK (Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar), e themeluar në vitin 2019, gëzon besimin e 76% të shqiptarëve dhe është kthyer në institucionin më të pëlqyer të vendit. Çdo ditë më shumë, pjesëtarë të elitës politike – përfshirë zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste – përfundojnë në prangat e tij. Rama nuk është më aq entuziast për SPAK-un sa dikur, kur arrestoheshin kryesisht kundërshtarët e tij.

Struktura e SPAK-ut është shumë-nivelëshe:

Byroja Kombëtare e Hetimit (BKH), një njësi e specializuar e policisë gjyqësore që heton veprat penale nën kompetencën e SPAK-ut;

Prokuroria e Posaçme, që ngre akuzat dhe përfaqëson shtetin në gjykata;

Gjykata Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, pasardhëse e Gjykatës për Krime të Rënda, me 18 gjyqtarë.

Kjo strukturë tashmë ka fituar një shkallë të madhe pavarësie nga politika, çka ka filluar të shqetësojë si Ramën ashtu edhe opozitën.

Arrestimet e figurave të mëdha kanë bërë bujë: Sali Berisha në arrest shtëpie për korrupsion; Ilir Meta i arrestuar vitin e kaluar me të njëjtën akuzë; ish-ministra dhe së fundmi Erion Veliaj, kryetari socialist i Tiranës dhe pasuesi i mundshëm i Ramës, tashmë në burg. Rama, që dikur mburrej me SPAK-un, tani e ka akuzuar për shkelje të të drejtave të njeriut kur arrestoi Veliajn. Kjo solli kritika të ashpra nga BE, duke e detyruar të tërhiqej.

Shembja e ndërtimeve në Theth
Historia e Thethit është simbolike: banorët thonë se u inkurajuan nga vetë Rama të ndërtonin shtëpiza turistike në mal, por një vit më vonë buldozerët i rrëzuan si “ndërtime pa leje”. U shkatërruan afro 100 ndërtesa dhe turizmi ra ndjeshëm.

Bloomberg i kushtoi një artikull të gjatë Shqipërisë, duke theksuar se Rama synon të shembë rreth gjysmën e milion ndërtimeve pa leje në vend, pavarësisht kundërshtimeve. 8 ekipe arkitektësh janë shpërndarë në gjithë Shqipërinë për të vendosur cilat objekte duhen prishur dhe cilat mund të legalizohen.

Presioni nga BE dhe kufizimi i mediave
Një dokument i brendshëm i Këshillit të BE (qershor 2025) shprehte shqetësim për “presion të tepruar” mbi sistemin gjyqësor dhe paralajmëronte se Shqipëria nuk do të mbyllë asnjë kapitull pa përparim të qartë. Përmendej gjithashtu një amendament që i jepte Ramës të drejtën të negocionte kontrata strategjike pa tender.

Në gusht 2025 situata kulmoi me sulmin e policisë ndaj Focus Media Group (News24, BalkanWeb, Panorama etj.). Policia bllokoi zyrat, ndërpreu energjinë dhe nuk lejoi gazetarët të hynin. Arsyeja zyrtare ishte një konflikt pronësie, por kompania akuzon qeverinë se e ndëshkon për raportimet kritike.

Ky veprim u dënua nga organizatat ndërkombëtare për lirinë e shtypit si shkelje flagrante e demokracisë. Sindikata e gazetarëve në Shqipëri e quajti akt arbitrar, ndërsa analistët paralajmërojnë se kjo mund të shënojë një kthesë drejt kufizimit të rëndë të lirisë së mediave.

Përfundimi
Në Shqipëri frika është e dyanshme: qytetarët e korruptuar dhe biznesmenët tremben nga SPAK dhe buldozerët; ndërsa vetë Rama trembet nga zërat kritikë të mediave dhe nga pavarësia në rritje e drejtësisë. Në thelb, gjithçka lidhet me pushtetin dhe me përpjekjen për të kontrolluar zërat disonantë në shoqëri – një frikë që e kanë pothuajse të gjithë liderët në Ballkan.